BINH PHÁP KHỔNG MINH

Tiện Nghi Thập Lục Sách - phần 3

                                            THỨ BA

                                        XEM NGHE

Phép xem xét và nghe ngóng là xem xét cái hình nhỏ, nghe ngóng 

tiếng nhỏ, hình nhỏ mà không thấy được, tiếng nhỏ mà không

 nghe được.

Cho nên bậc vua sáng suốt xem xét cái " nhiều nhặn " ở trong cái 

vật nhỏ nhặt, nghe ngóng cái " vang ầm " ở trong cái tiếng nhỏ nhẹ ,

 lấy trong hòa với ngoài, lấy ngoài hòa với trong . Cho nên đạo làm 

chính trị cốt ở nghe ngóng nhiều, để mà lượm lặt và thu nạp lời tâu

 của kẻ dưới . Khi sắp đặt mưu kế mà dùng tới cả kẻ sĩ bậc thấp ,ắt 

vạn vật sẽ giúp cho mắt thấy rõ, các âm thịnh sẽ giúp cho tai nghe 

rõ. 

Cho nên kinh sách có nói : Thánh nhân không có tâm ý bình thường

 (nhất định) mà lấy tâm ý của trăm họ làm tâm ý của mình, dùng 

mắt của trăm họ để cho tâm xem xét, dùng miệng của trăm họ để 

tâm nói năng, dùng tai của trăm họ để tâm nghe ngóng, lấy thân của

 trăm họ để tâm yên ổn. Cho nên thân có tâm cũng như nước có 

vua. Dùng trong để hòa với ngoài thì vạn vật sáng tỏ ra.

Thấy được cái hình của mặt trời mặt trăng thì không đủ để gọi là 

sáng mắt, nghe được tiếng sấm sét không đủ để gọi là rõ tai. Cho 

nên bậc vua trong loài người, lấy thấy nhiều làm trí , lấy nghe nhiều

 làm thần. Thế mà năm âm không nghe thì không biết lấy gì mà

 phân biệt cung thương , năm sắc không thấy thì không biết lấy gì

 mà phân biệt đen vàng . Bởi vì được nghe bậc vua sáng thường 

giống như ngày đêm . Ngày thì việc công thi hành, đêm thì việc tư 

phấn phát . Hoặc có điều oan ức trong tiếng kêu than mà lại không 

nghe được, hoặc có điều thành thực trong sự tiến cử việc lành mà 

lại không thấy, tiếng kêu oan mà không nghe ắt là kẻ bị oan khuất 

không thể giải thoát, tiến cử việc lành mà không thu nạp ắt là người 

trung thành không được tin cậy , kẻ tà sẽ dung dưỡng việc gian trá.