BINH PHÁP KHỔNG MINH
Tiện Nghi Thập Lục Sách - phần 5
THỨ NĂM
XEM XÉT VIỆC ĐÁNG NGHI
Phép xét điều đáng nghi, là xét các màu đỏ tím, phân biệt các
âm cung thương. Cho nên các màu hồng, tím làm loạn màu đỏ,
tiếng dâm làm nhiễu loạn loại âm nhạc đúng đắn. Loạn sinh ở
xa, nghi sinh ở ngờ.
Các vật có nhiều loại khác nhau, các hình có sắc giống nhau. Đá trắng như ngọc, kẻ ngu cũng quý. Mắt cá giống như hạt châu, kẻ ngu cũng lấy. Giống chồn, lạc giống như chó, kẻ ngu cũng nuôi. Cây quát, cây lâu giống như dưa, kẻ ngu cũng ăn. Cho nên Triệu Cao chỉ con nai cho là ngựa mà Tần Vương chẳng lấy làm nghi, Phạm Lãi cống gái đẹp nước Việt mà Ngô Vương chẳng lấy làm ngờ.
Mưu kế mà nghi ngờ thì việc không định yên, việc mà nghi ngờ thì không thành công. Cho nên thánh nhân không thể lấy sự thuyết trình ý kiến rõ ràng, thì ắt tin cậy ở sự bói toán, để xem việc lành dữ. Kinh Thư nói rằng : ba người chiêm đoán thì ắt là theo lời hai người nếu còn nghi nhiều, thì dùng tới mưu kế của đông người
Cho nên Khổng Tử nói rằng : Phép trị nước của bậc vua sáng suốt là không lo rằng người chẳng biết mình mà chỉ lo mình chẳng biết người, không lo ngoài chẳng biết trong, mà chỉ lo trong chẳng biết ngoài, không lo dưới chẳng biết trên, mà chỉ lo trên chẳng biết dưới, không lo hèn chẳng biết sang, mà chỉ lo sang chẳng biết hèn. Cho nên kẻ sĩ chết cho người biết mình, gái đón nhận người mến quý mình, ngựa chạy mau vì người biết cưỡi nó, thần linh hiện ra cho người thông cảm.
Cho nên bậc vua trong loài người khi xử án hành hình, chỉ lo rằng mình không sáng suốt, hoặc kẻ vô tội bị kết án, hoặc kẻ có tội được tha thứ, hoặc kẻ mạnh được nhường nhịn, hoặc kẻ yếu bị xâm phạm, hoặc kẻ ngay thật bị oan uổng, hoặc kẻ oan khuất chẳng được tháo gỡ. Đó là do nghịch khí của Trời, nạn tai ách bạo ngược, vạ họa ương rối loạn.
Chỉ có bậc vua sáng suốt xử án, kết tội, tìm hỏi tình tiết, nếu không hư dối, không giấu diếm, không cong vạy, không che đậy, xem sự qua lại, xét sự tới lui, nghe tiếng đồn đại, xem cách trông nhìn, vẻ mặt sợ hãi, tiếng kêu thảm thương, sự đến mau đi chậm, quay về thở than, đó là kẻ bị kết tội oan uổng không được tháo gỡ. Còn kẻ cúi mặt nhìn trộm, thấy mà sợ, lui về, hơi thở hổn hển chẳng dám nghe ngóng, trầm ngâm tính kế trong bụng, nói năng trái phép, đến chậm đi mau, không dám quay nhìn, đó là tội nhân muốn lẩn tránh
Khổng tử nói rằng : Coi thử để làm gì, xem thử do đâu mà ra, xét thử an vui ở chỗ nào, người ta có thể giấu giếm được sao? Người ta có thể giấu giếm được sao ?
Các vật có nhiều loại khác nhau, các hình có sắc giống nhau. Đá trắng như ngọc, kẻ ngu cũng quý. Mắt cá giống như hạt châu, kẻ ngu cũng lấy. Giống chồn, lạc giống như chó, kẻ ngu cũng nuôi. Cây quát, cây lâu giống như dưa, kẻ ngu cũng ăn. Cho nên Triệu Cao chỉ con nai cho là ngựa mà Tần Vương chẳng lấy làm nghi, Phạm Lãi cống gái đẹp nước Việt mà Ngô Vương chẳng lấy làm ngờ.
Mưu kế mà nghi ngờ thì việc không định yên, việc mà nghi ngờ thì không thành công. Cho nên thánh nhân không thể lấy sự thuyết trình ý kiến rõ ràng, thì ắt tin cậy ở sự bói toán, để xem việc lành dữ. Kinh Thư nói rằng : ba người chiêm đoán thì ắt là theo lời hai người nếu còn nghi nhiều, thì dùng tới mưu kế của đông người
Cho nên Khổng Tử nói rằng : Phép trị nước của bậc vua sáng suốt là không lo rằng người chẳng biết mình mà chỉ lo mình chẳng biết người, không lo ngoài chẳng biết trong, mà chỉ lo trong chẳng biết ngoài, không lo dưới chẳng biết trên, mà chỉ lo trên chẳng biết dưới, không lo hèn chẳng biết sang, mà chỉ lo sang chẳng biết hèn. Cho nên kẻ sĩ chết cho người biết mình, gái đón nhận người mến quý mình, ngựa chạy mau vì người biết cưỡi nó, thần linh hiện ra cho người thông cảm.
Cho nên bậc vua trong loài người khi xử án hành hình, chỉ lo rằng mình không sáng suốt, hoặc kẻ vô tội bị kết án, hoặc kẻ có tội được tha thứ, hoặc kẻ mạnh được nhường nhịn, hoặc kẻ yếu bị xâm phạm, hoặc kẻ ngay thật bị oan uổng, hoặc kẻ oan khuất chẳng được tháo gỡ. Đó là do nghịch khí của Trời, nạn tai ách bạo ngược, vạ họa ương rối loạn.
Chỉ có bậc vua sáng suốt xử án, kết tội, tìm hỏi tình tiết, nếu không hư dối, không giấu diếm, không cong vạy, không che đậy, xem sự qua lại, xét sự tới lui, nghe tiếng đồn đại, xem cách trông nhìn, vẻ mặt sợ hãi, tiếng kêu thảm thương, sự đến mau đi chậm, quay về thở than, đó là kẻ bị kết tội oan uổng không được tháo gỡ. Còn kẻ cúi mặt nhìn trộm, thấy mà sợ, lui về, hơi thở hổn hển chẳng dám nghe ngóng, trầm ngâm tính kế trong bụng, nói năng trái phép, đến chậm đi mau, không dám quay nhìn, đó là tội nhân muốn lẩn tránh
Khổng tử nói rằng : Coi thử để làm gì, xem thử do đâu mà ra, xét thử an vui ở chỗ nào, người ta có thể giấu giếm được sao? Người ta có thể giấu giếm được sao ?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét